Bu və ya digər namizədin seçkilər zamanı dəstəklənməsinə yönəldilən və ya referendumqabağı təşviqatda iştirak məqsədi ilə referendum üzrə təşviqat qrupunda üzvlük haqqında seçicilərin imzaları olan siyahılar
İmza
İmza ya da Qol; bir adamın şəxsi yazılı işarətidir.
Saxtalaşdırılmaya dözümlü.
Təkrarlanmayan.
İdentifikasiyalı (imza adətən adı, soyadı və ya insanın təxəllüsünü xatırladır).
Yazılışın tezliyi.
Rəsm və ya digər sənət əsərindəki imza həmişə sənətin qiymətləndirilməsində mühüm element olub. Saxta imzalar bəzən rəsmin dəyərini artırmaq üçün əlavə edilir və ya onun orijinallığını dəstəkləmək üçün saxta rəsmə əlavə olunur. Bədnam hadisə, sənət saxtakarı Han van Meegeren tərəfindən hazırlanmış saxta "Emmausda şam yeməyi" üzərində Yohannes Vermeerin imzası idi. Lakin rəssamların imzalarının zamanla tez-tez dəyişməsi (xüsusən də pre-modern və modern dövrlərdə) məsələni çətinləşdirə bilər. Bəzi rəssamlar imzalarını saxtakarlığın qarşısına keçmək üçün sənətvari formada yaradırlar.
E-imza
Elektron imza və ya e-imza — məntiqi olaraq digər məlumatlarla əlaqəli olan və imza sahibi tərəfindən əlaqəli məlumatları imzalamaq üçün istifadə edilən verilənlər. Bu imza yaradıldığı xüsusi reqlamentin tələblərinə (məsələn, Avropa İttifaqında eIDAS, ABŞ-də NIST-DSS və ya İsveçrədə ZertES) riayət etdiyi müddətcə əlyazma imza ilə eyni hüquqi statusa malikdir.
Elektron imzalar rəqəmsal imzalardan fərqli hüquqi anlayışdır, elektron imzaları həyata keçirmək üçün tez-tez kriptoqrafik mexanizm istifadə olunur. Elektron imza elektron sənədə əlavə olunmuş ad qədər sadə ola bilsə də, rəqəmsal imzalar elektron ticarətdə və elektron imzaları kriptoqrafik cəhətdən qorunan şəkildə həyata keçirmək üçün tənzimləyici sənədlərdə getdikcə daha çox istifadə olunur. NIST və ya ETSI kimi standartlaşdırma agentlikləri onların həyata keçirilməsi üçün standartlar təmin edir (məsələn, NIST-DSS, XAdES və ya PAdES). Konsepsiyanın özü yeni deyil, ümumi hüquq yurisdiksiyaları teleqraf imzalarını hələ XIX əsrin ortalarına kimi tanımış və 1980-ci illərdən bəri faksla göndərilmiş imzaları qəbul etmişlər.
== İcmal ==
Elektron imza əməliyyat zamanı imza sahibi üçün etibarlı və dəqiq eyniləşdirmə metodunu təmin etmək üçün nəzərdə tutulub. Elektron imzanın izahı müvafiq yurisdiksiyadan asılı olaraq dəyişir. Əksər ölkələrdə ümumi məxrəc aşağıdakıları tələb edən qabaqcıl elektron imza səviyyəsidir:
İmza sahibi unikal şəkildə müəyyən edilə və imza ilə əlaqələndirilə bilər
İmza sahibi elektron imzanı yaratmaq üçün istifadə edilmiş şəxsi açara tək nəzarət etməlidir
İmza, mesaj imzalandıqdan sonra onu müşayiət edən məlumatların dəyişdirildiyini müəyyən edə bilməlidir.
Müşayiət olunan məlumatlar dəyişdirildikdə, imza etibarsız hesab edilməlidir
Elektron imzalar yüksək təhlükəsizlik səviyyələri ilə yaradıla bilər, hər birinin öz tələbləri və imzanın etibarlılığını sübut edən müxtəlif səviyyələrdə yaratma vasitələri vardır.
Elektron imza
Elektron imza və ya e-imza — məntiqi olaraq digər məlumatlarla əlaqəli olan və imza sahibi tərəfindən əlaqəli məlumatları imzalamaq üçün istifadə edilən verilənlər. Bu imza yaradıldığı xüsusi reqlamentin tələblərinə (məsələn, Avropa İttifaqında eIDAS, ABŞ-də NIST-DSS və ya İsveçrədə ZertES) riayət etdiyi müddətcə əlyazma imza ilə eyni hüquqi statusa malikdir.
Elektron imzalar rəqəmsal imzalardan fərqli hüquqi anlayışdır, elektron imzaları həyata keçirmək üçün tez-tez kriptoqrafik mexanizm istifadə olunur. Elektron imza elektron sənədə əlavə olunmuş ad qədər sadə ola bilsə də, rəqəmsal imzalar elektron ticarətdə və elektron imzaları kriptoqrafik cəhətdən qorunan şəkildə həyata keçirmək üçün tənzimləyici sənədlərdə getdikcə daha çox istifadə olunur. NIST və ya ETSI kimi standartlaşdırma agentlikləri onların həyata keçirilməsi üçün standartlar təmin edir (məsələn, NIST-DSS, XAdES və ya PAdES). Konsepsiyanın özü yeni deyil, ümumi hüquq yurisdiksiyaları teleqraf imzalarını hələ XIX əsrin ortalarına kimi tanımış və 1980-ci illərdən bəri faksla göndərilmiş imzaları qəbul etmişlər.
== İcmal ==
Elektron imza əməliyyat zamanı imza sahibi üçün etibarlı və dəqiq eyniləşdirmə metodunu təmin etmək üçün nəzərdə tutulub. Elektron imzanın izahı müvafiq yurisdiksiyadan asılı olaraq dəyişir. Əksər ölkələrdə ümumi məxrəc aşağıdakıları tələb edən qabaqcıl elektron imza səviyyəsidir:
İmza sahibi unikal şəkildə müəyyən edilə və imza ilə əlaqələndirilə bilər
İmza sahibi elektron imzanı yaratmaq üçün istifadə edilmiş şəxsi açara tək nəzarət etməlidir
İmza, mesaj imzalandıqdan sonra onu müşayiət edən məlumatların dəyişdirildiyini müəyyən edə bilməlidir.
Müşayiət olunan məlumatlar dəyişdirildikdə, imza etibarsız hesab edilməlidir
Elektron imzalar yüksək təhlükəsizlik səviyyələri ilə yaradıla bilər, hər birinin öz tələbləri və imzanın etibarlılığını sübut edən müxtəlif səviyyələrdə yaratma vasitələri vardır.
Gizli imza
Gizli imza — müəllifin bilərəkdən gizlədilməsi. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan mətbuatında xüsusilə geniş istifadə olunmuşdur. Açıq imza ilə çıxış etməyin çətin olduğu bu dövrdə ciddi, ictimai xarakterli yazıları gizli imza ilə dərc etdirmək daha münasib idi. Gizli imza ilə verilən əsərlərdə və müxbir məktublarında çarizm, hökumət məmurları, yerli hakimlər, mürtəce ruhanilər gülüş və satira hədəfinə çevrilirdi. Əsasən, satirik jurnallarda gizli imzalardan geniş istifadə olunmuşdur. Məsələn, 1906-cı ildə nəşrə başlayan "Molla Nəsrəddin" jurnalının ilk nömrəsində redaktorun adından başqa heç bir açıq imza yox idi. Beləliklə də, "Molla" örtülü imza ilə mətbuatda çıxış etməyi "qanuni" bir şəkilə saldı. Doğrudur, bu, daimi deyil, müvəqqəti bir çıxış yolu idi. Çünki bir müəllifin üç-dörd yazısı dərc edildikdən sonra dil, ifadə və üslub xüsusiyyətləri ilə yazı sahibinin kim olduğu müəyyən edilir, həmin şəxs təqiblərə məruz qalırdı. Buna görə də "Molla Nəsrəddin" jurnalında və başqa satirik orqanlarda gizli imza ilə iştirak edən müəlliflər tez-tez imzalarını dəyişməli olurdular.
Rəqəmsal imza
Rəqəmsal imza — elektron imzanın növlərindən biri. Burada müəllifin identifikasiyasından savayı bir neçə əlavə funksiya həyata keçirilir. Rəqəmsal imza adətən asimmetrik kriptoqrafiyaya əsaslanır.
Yəni, rəqəmsal imza – göndərilən məlumatı yoxlamaqla onun həqiqiliyinin müəyyənləşdirilməsini və sənədin imzalandıqdan sonra dəyişdirilmədiyinə zəmanəti təmin edən unikal elektron identifikator.
Rəqəmsal imza şəxsi şifrdir və onun açarı yalnız imza sahibinə məlumdur. Rəqəmsal imza üsullarında çox zaman açıq açarlı şifrləmə alqoritmlərindən istifadə olunur, ancaq bir az fərqli şəkildə. Başqa sözlə, rəqəmsal imza üsullarında şifrləmə üçün gizli açardan (PRIVATE KEY), deşifrləmə üçün isə açıq açardan (PUBLIC KEY) istifadə olunur. Gizli açar elə açara deyilir ki, gizli yazışma aparan iki abonent qabaqcadan onu bir-birlərinə verirlər (bildirirlər). Həm şifrləmə, həm də deşifrləmə bu vahid açar vasitəsilə aparılır. Gizli yazışmada əsas məsələ bu açarı üçüncü şəxslərdən gizli saxlamaqdır.
Şəxsi imza
İmza ya da Qol; bir adamın şəxsi yazılı işarətidir.
Saxtalaşdırılmaya dözümlü.
Təkrarlanmayan.
İdentifikasiyalı (imza adətən adı, soyadı və ya insanın təxəllüsünü xatırladır).
Yazılışın tezliyi.
Rəsm və ya digər sənət əsərindəki imza həmişə sənətin qiymətləndirilməsində mühüm element olub. Saxta imzalar bəzən rəsmin dəyərini artırmaq üçün əlavə edilir və ya onun orijinallığını dəstəkləmək üçün saxta rəsmə əlavə olunur. Bədnam hadisə, sənət saxtakarı Han van Meegeren tərəfindən hazırlanmış saxta "Emmausda şam yeməyi" üzərində Yohannes Vermeerin imzası idi. Lakin rəssamların imzalarının zamanla tez-tez dəyişməsi (xüsusən də pre-modern və modern dövrlərdə) məsələni çətinləşdirə bilər. Bəzi rəssamlar imzalarını saxtakarlığın qarşısına keçmək üçün sənətvari formada yaradırlar.
ASAN İmza
ASAN İmza — Azərbaycan Vergilər Nazirliyinin "ASAN Xidmət" Mərkəzi və Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi ilə birgə yaratdığı müştəriyə mobil telefonu etibarlı elektron şəxsiyyət vəsiqəsi kimi istifadə etməyə imkan verən xidmət.
Şəxsiyyət vəsiqəsi kimi elektron xidmətlərə daxil olmaq və sənədləri rəqəmsal imzalamaq üçün istifadə edilə bilər, lakin şəxsiyyət vəsiqəsi oxuyucusu tələb olunmur. Sistem müştərinin mobil telefon operatorundan tələb etdiyi ixtisaslaşdırılmış Mobile-ID SİM karta əsaslanır. Şəxsi açarlar autentifikasiya və imza üçün kiçik proqramla birlikdə mobil SİM kartda saxlanılır.
Asan İmza (Mobile ID) Azərbaycanda elektron hökumət istiqamətində ilk addımdır. Bu elektron hökumətin hərtərəfli dəsti kimi nəzərdən keçirilə bilər. Şəbəkələrin, tətbiqlərin və xidmətlərin geniş əlçatanlığı sayəsində hər yerdə və istənilən vaxt müxtəlif cihazlarda mümkün olan yeni qarşılıqlı əlaqə və əməliyyat formalarını əks etdirir.